Liên quan đến vấn đề liêm chính khoa học, gần đây, một nhà khoa học Việt Nam – người đã 9 năm liên tiếp có mặt trong danh sách các nhà khoa học được trích dẫn nhiều nhất thế giới (theo Clarivate – tập đoàn uy tín trên thế giới, chuyên cung cấp dữ liệu học thuật, có trụ sở tại Anh) bị đặt nghi vấn bán affiliation (địa chỉ làm việc) trên các bài báo khoa học.
Nghi vấn “bán affiliation” trên các bài báo khoa học?
Cụ thể, có ý kiến cho rằng một số bài báo khoa học của Giáo sư Nguyễn Xuân Hùng có dấu hiệu “bán affiliation” cho các đối tác trong nước lẫn nước ngoài, thông qua việc lạm dụng cơ chế hợp tác trong nghiên cứu.
Theo đó, ý kiến nghi vấn cho rằng, nhiều bài báo khoa học của Giáo sư Nguyễn Xuân Hùng ghi địa chỉ công bố ở một số trường đại học để giúp các trường này gia tăng số bài báo quốc tế nhằm chạy đua vào các bảng xếp hạng đại học.
Theo tìm hiểu của phóng viên, nhiều bài báo được đặt nghi vấn là sản phẩm của những đề tài nghiên cứu do Quỹ Nafosted tài trợ cho Giáo sư Nguyễn Xuân Hùng. Thời gian xuất bản từ năm 2012-2016.
Giáo sư Nguyễn Xuân Hùng hiện đang là Viện trưởng Viện Công nghệ CIRTECH, Trường Đại học Công nghệ thành phố Hồ Chí Minh. Ngoài ra, Giáo sư Hùng cũng được tín nhiệm và giữ nhiều chức danh quan trọng tại nhiều tổ chức khác như Chủ tịch Hội chuyên ngành Cơ học tính toán Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội đồng Giáo sư ngành Cơ học, ủy viên Hội đồng quản lý Quỹ Phát triển khoa học công nghệ quốc gia (Nafosted), thành viên Hội đồng khoa học của Viện Nghiên cứu cao cấp về toán (VIASM),…
Thầy Hùng là cựu sinh viên của Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh). Năm 2008, thầy Hùng nhận bằng tiến sĩ về Cơ học tính toán của Đại học Liège (Bỉ).
Sau khi hoàn thành tiến sĩ, thầy Hùng trở lại Việt Nam tiếp tục sự nghiệp giảng dạy và nghiên cứu khoa học. Được biết, thầy Hùng từng là giảng viên của các trường đại học lớn như trường Đại học Tự nhiên thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Giao thông vận tải thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Công nghệ thành phố Hồ Chí Minh… Ngoài ra, thầy Hùng cũng tham gia thỉnh giảng tại nhiều trường đại học nước ngoài như: Đại học Y khoa Trung Quốc (Đài Loan) từ năm 2015 và Đại học Sejong (Hàn Quốc) từ năm 2014.
Nghiên cứu của thầy Hùng tập trung vào các phương pháp tính toán tiên tiến trong kỹ thuật, mô hình học máy dựa trên dữ liệu và công nghệ in 3D. Được biết đến là nhà khoa học có nhiều công bố quốc tế, Giáo sư Nguyễn Xuân Hùng đã thực hiện nghiên cứu khoa học thông qua con đường hợp tác nghiên cứu với các tổ chức, trường đại học trong nước và quốc tế.
Được biết, vị giáo sư đã xuất bản hơn 250 bài báo có phản biện, trên các tạp chí trong danh mục WoS. Các công trình xuất sắc này đã giúp Giáo sư Nguyễn Xuân Hùng liên tiếp 9 năm góp mặt trong Top 1% nhà nghiên cứu được trích dẫn nhiều nhất thế giới, theo dữ liệu của Clarivate.
Trước một số ý kiến nêu trên để có thêm thông tin khách quan, ngày 12/9, phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đã liên hệ với Giáo sư Nguyễn Xuân Hùng.
Chia sẻ với phóng viên, Giáo sư Hùng bày tỏ thái độ rất thiện chí. Thầy cho biết liên quan đến các nghi vấn gần đây, thầy đã có trao đổi và báo cáo với Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh – cơ quan hiện đang công tác ở Việt Nam và “hiện mọi thứ đã rõ ràng”. Tuy nhiên, thầy Hùng từ chối trả lời chi tiết vụ việc vì lý do không có quyền phát ngôn.
Quỹ Nafosted nói gì?
Với những nghi vấn liên quan đến liêm chính khoa học đối với Giáo sư Nguyễn Xuân Hùng, phóng viên cũng đã liên hệ với Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ Quốc gia (Nafosted) – nơi mà Giáo sư Hùng hiện đang tham gia với tư cách là thành viên hội đồng quản lý Quỹ, và trước đó là người đã từng được nhận tài trợ của Quỹ cho một số đề tài nghiên cứu khoa học.
Chia sẻ với phóng viên, đại diện Quỹ cho biết, Quỹ Nafosted đã tổ chức buổi họp với các thành viên hội đồng khoa học có liên quan đến ngành nghiên cứu của Giáo sư Nguyễn Xuân Hùng để tham vấn thêm thông tin.
Theo đó, trước tiên Quỹ khẳng định ủng hộ mạnh mẽ việc đảm bảo liêm chính nghiên cứu trong hoạt động khoa học công nghệ, đặc biệt với những hoạt động do Quỹ tài trợ.
Quy định liêm chính nghiên cứu áp dụng đối với các nhiệm vụ khoa học và công nghệ do Quỹ tài trợ đã được ban hành và áp dụng từ ngày 15/2/2022 đến nay.
Xem chi tiết quy định liêm chính nghiên cứu của Quỹ Nafosted TẠI ĐÂY.
Với một số nghi vấn liêm chính khoa học của Giáo sư Nguyễn Xuân Hùng, đại diện Quỹ Nafosted cho biết chỉ trả lời các nội dung liên quan đến vai trò của giáo sư đối với các hoạt động của Quỹ.
Cụ thể, Giáo sư Nguyễn Xuân Hùng tham gia hoạt động của Quỹ Nafosted ở 3 vai trò: thành viên của Tạp chí nghiên cứu khoa học của Quỹ (2012-2017), thành viên hội đồng quản lý Quỹ (2019-2024) và chủ nhiệm 3 đề tài nghiên cứu khoa học do Quỹ tài trợ (2012, 2015 và 2017).
“Sau khi tham vấn ý kiến hội đồng khoa học và xem xét các đề tài, các kết quả nghiên cứu của Giáo sư Hùng hoàn toàn phù hợp quy định nói chung, thậm chí các đề tài đều có lượng công bố vượt trội so với sản phẩm đăng ký.
Đối với vai trò là thành viên hội đồng quản lý, đối chiếu với các quy định hiện hành, Quỹ đánh giá Giáo sư Hùng đã tham gia tích cực và hoàn thành nhiệm vụ được giao phó, có nhiều đóng góp với hoạt động chung của Quỹ.
Giáo sư Hùng đã tham gia vào hoạt động của Quỹ đến nay đã 3 nhiệm kỳ và đều nhận được sự tín nhiệm cao của các thành viên trong Hội đồng, với các đánh giá như hoàn thành tốt nhiệm vụ, với tinh thần làm việc khách quan, khoa học, và cũng có chia sẻ nhiều kinh nghiệm đối với các hoạt động hợp tác quốc tế”, vị đại diện thông tin; Đồng thời, khẳng định các hoạt động Giáo sư Nguyễn Xuân Hùng tham gia đối với Quỹ hoàn toàn không vi phạm quy định liêm chính của Quỹ.
Đối với vấn đề ghi địa chỉ, đại diện Quỹ chia sẻ, theo thông tin các nhà khoa học đã trao đổi, việc ghi đồng thời hơn 1 địa chỉ của 1 tác giả trong 1 bài báo không phải là chuyện bất thường, và hoàn toàn phù hợp thông lệ quốc tế.
“Có thể trong thời gian đi công tác 6 tháng hay 1 năm, nếu họ hoàn thành nghiên cứu ở các cơ quan đang công tác thì nhà khoa học có thể ghi thêm địa chỉ nơi nghiên cứu được thực hiện, đây là điều bình thường”, đại diện Quỹ phân tích.
Phóng viên đặt câu hỏi về việc có ý kiến băn khoăn khi một số cơ quan Giáo sư Hùng thực hiện nghiên cứu vướng nghi vấn mua bán bài báo để chạy đua bảng xếp hạng, đại diện Quỹ cho biết vấn đề này không liên quan đến chức năng của Quỹ, đồng thời Quỹ cũng không có đủ thông tin và căn cứ để đánh giá các tổ chức hay cá nhân đối tác của Giáo sư Hùng có đủ uy tín hay không.
“Quỹ chỉ đánh giá dựa trên các quy định về liêm chính nghiên cứu đã được Quỹ ban hành và đang áp dụng hiện nay”, vị đại diện nhấn mạnh.
Chia sẻ thêm về một số giải pháp nâng cao hơn hành lang pháp lý đối với vấn đề liêm chính khoa học, đại diện Quỹ Nafosted cho hay, khái niệm liêm chính hiện đang là một khái niệm “mở”, và tại nước ta chưa có hướng dẫn cụ thể nào.
Tuy nhiên, với quan điểm ủng hộ mạnh mẽ việc đảm bảo liêm chính, Quỹ sẽ tiếp tục nghiên cứu để có thêm các quy định nhằm nâng cao chất lượng với nguyên tắc đảm bảo liêm chính trong hoạt động nghiên cứu khoa học, góp phần tạo dựng môi trường nghiên cứu chuẩn mực, hội nhập quốc tế tại Việt Nam.
“Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Phạm Hồng Thái cũng đã cho biết sẽ có văn bản hướng dẫn gửi các viện nghiên cứu, trường đại học về thực hiện các quy chế, quy định về liêm chính. Vấn đề liêm chính cũng đang được xem xét để đưa vào các điều khoản khi sửa đổi Luật Khoa học và Công nghệ năm 2025.
Đồng thời, mong cơ quan báo chí và cộng đồng khoa học nói chung có ứng xử phù hợp với các trường hợp liên quan đến liêm chính nghiên cứu, không quy chụp vội vàng, gây ảnh hưởng đến cá nhân cũng như tập thể những người làm nghiên cứu khoa học”, đại diện Quỹ cho hay.
Liêm chính khoa học đang bị “lạm dụng”?
Liên quan đến sự việc của Giáo sư Nguyễn Xuân Hùng, không ít nhà khoa học bày tỏ lo lắng khi cho rằng vấn đề liêm chính khoa học đang được một bộ phận lợi dụng để “đấu tố” lẫn nhau.
“Về ý kiến cho rằng Giáo sư Nguyễn Xuân Hùng bán địa chỉ trên các bài báo khoa học là các cáo buộc không có căn cứ. Hiện cũng không có quy định cấm ghi 2-3 địa chỉ trong cùng một bài báo khoa học”, một nhà khoa học cho biết.
Một nhà khoa học khác cũng khẳng định, những đóng góp to lớn của Giáo sư Nguyễn Xuân Hùng với nền khoa học trong nước là điều không thể phủ nhận.
“Thầy Hùng là một người có chuyên môn rất giỏi. Theo tôi được biết, đến nay ở Việt Nam mới chỉ có 2 nhà khoa học được nhận giải thưởng danh giá của Đức – Giải thưởng nghiên cứu Humboldt, và Giáo sư Hùng là 1 trong 2 người đó”, nhà khoa học chia sẻ.
Trước ý kiến băn khoăn về việc nghiên cứu của thầy Hùng có ghi địa chỉ một số trường vướng nghi vấn mua bán bài báo khoa học, vị này cho rằng các nghiên cứu đều được thực hiện trong giai đoạn trước đây (2012-2016), lúc này ở Việt Nam nhận thức về vấn đề mua bán bài báo chưa rõ ràng.
“Vấn đề liêm chính khoa học được giới khoa học trong nước quan tâm và ý thức sâu sắc trong mấy năm trở lại đây. Quy định về liêm chính nghiên cứu của Quỹ Nafosted cũng mới được ban hành từ năm 2022 đến nay. Tôi tin rằng, với sự vào cuộc của toàn hệ thống, văn hóa liêm chính học thuật sẽ ngày càng được nâng cao”, nhà khoa học này bày tỏ quan điểm.
Liên quan đến vấn đề này, phóng viên cũng đã liên hệ với Hội đồng Giáo sư nhà nước. Đại diện Chánh văn phòng Hội đồng Giáo sư nhà nước cho hay đã có báo cáo về sự việc và đang chờ ý kiến của lãnh đạo.
Phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam cũng đã liên hệ với Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh và đang chờ phản hồi từ phía nhà trường.
Minh Chi